Díli, loron 26 fulan-juñu tinan 2025__Sekretaria Estadu ba Igualdade-SEI hamutuk ho ESCAP no UN Women iha Timor-Leste realiza kolókiu loron tomak kona-ba Valoriza no Investe iha Ekonomia Kuidadu ne’ebé realiza iha Otél Novu Turizmu, Lecidere Díli.
Timor-Leste, hanesan nasaun barak iha rejiaun Ázia no Pasífiku hasoru distribuisaun deziguál ba servisu kuidadu no traballu doméstiku ne’ebé la simu osan mak sai barreira boot ida ba partisipasaun kompletu husi feto iha ekonomia. Governu halo esforsu liuhosi estratéjia nasionál no kuadru legál atu promove igualdade jéneru, maibé dadus hatudu katak feto sira lori karga boot tebes iha servisu kuidadu la paga no iha tempu livre menus kompara ho mane. Pobreza tempu ne’e kontribui ba partisipasaun fraku husi feto iha forsa traballu (61%) kompara ho mane (72%).
Kolókiu Abertura kona-ba Valoriza no Investe iha Ekonomia Kuidadu marka pasu signifikante atu haforsa diálogu nasionál kona-ba ekonomia kuidadu iha Timor-Leste hodi lori hamutuk reprezentante governu nian, sosiedade sívil, parseiru dezenvolvimentu, setór privadu no ajénsia ONU nian hodi estabelese no partilla kumpriensaun kona-ba ekonomia kuidadu iha prioridade dezenvolvimentu nasionál Timor-Leste.
Sua Exelénsia Sekretária Estadu ba Igualdade, Sra. Elvina Sousa Carvalho iha abertura hatete katak ita presiza muda perspetiva ekonomia komunidade nian hodi rekoñese, valoriza no investe ekonomia kuidadu. Governu presiza prioritiza investimentu iha kuidadu hodi asegura servisu no direitu umanu ema hotu-hotu nian. Tanba ne’e distribuisaun deziguál ba servisu kuidadu nian iha sosiedade depende maka’as ba feto no labarik-feto sira atu tau-matan ba servisu sira kuidadu nian.
Sekretária Estadu hatutan katak iha evidénsia hatudu iha Timor-Leste no nasaun sira seluk iha rejiaun Ázia no Pasífiku distribuisaun ba deziguál servisu kuidadu ba traballa doméstika ne’ebé la simu osan maka sai barreira boot ba partisipasaun kompletu feto nian iha ekonomia no iha sosiál.
“Valoriza no investe iha ekonomia kuidadu importante tebes atu atinje objetivu dezenvolvimentu nasionál no Objetivu Dezenvolvimentu Sustentável nú.5, espesialmente Alvo 5.4: rekoñese no valoriza servisu kuidadu no traballu doméstiku la paga liuhusi servisu públiku, infraestrutura no polítika protesaun sosiál no promosaun responsabilidade partillada iha família hanesan nasionalmente apropriadu”, Exelénsia Elvina Sousa Carvalho hatete.
Kolókiu loron ohin sei iha aprezentasaun husi liña ministeriais sira atu ita hatene polítika no programa saida mak Governu halo hodi investe iha ekonomia kuidadu nian no iha mós aprezentasaun husi perítu sira husi ESCAP liuhusi plataforma online nian ne’ebé sei hatudu kona-ba saida maka ekonomia kuidadu no ita-nia planu no programa ne’ebé ita sei hala’o hamutuk ba oin.
“Sekretária Estadu ba igualdade hanesan Instituisaun Governu, kontinua komprometidu atu koordena ho Instituisaun relevante sira hodi asegura katak iha programa, planu no orsamentu liña ministeriais sira investe mós iha ekonomia kuidadu”, Exelénsia SEI haktuir.
Diretór-Jerál SEFOPE, Sr. Carlito do Rosário Cabral iha intervensaun hatete katak programa servisu kuidadu ekonomia aliña ho servisu SEFOPE nian liuliu kona-ba Traballdór Doméstika nian, nune’e SEFOPE ho SEI sempre iha kooperasaun ba iha servisu refere hodi asegura direiru feto traballadór doméstika nian. SEFOPE hamutuk ho SEI mós halo hela esforsu atu hamosu Lei Traballadór Doméstika no lei refere iha ona esbosu no presiza konsultasaun balun molok aprezenta ba iha Konsellu Ministrus hodi hetan aprovasaun iha Parlamentu Nasionál.
Iha sorin seluk, Xefe UN Women iha Timor-Leste, Sra. Amy Nishtha Satyam hatete katak servisu kuidadu ne’e importante tebes atu ita valoriza no asegura direitu feto sira ne’ebé dalabarak servisu iha oras barak nia laran maibé la selu no UN Women nafatin iha komitmentu atu kontinua apoiu Governu Timor-Leste iha ekonomia kuidadu nian.
Kolókiu Kuidadu Ekonomia ne’e iha mós aprezentasaun husi perítu sira husi ESCAP no husi liña ministeriais sira hanesan Ministériu Planeamentu no Investimentu Estratéjiku (MPIE), Ministériu Edukasaun (ME), Ministériu Transporte no Komunikasaun (MTK) ho aprezenta progresu ne’ebé Instituisaun hirak ne’e atinje ona iha asuntu promosaun feto no programa abordajen integrada jéneru.
Kolókiu ne’e partisipa husi Diretór Jerais no reprezentante husi liña ministeriais hanesan Gabinete Vise Primeiru-Ministru, Ministru Koordenadór ba Asuntu Ekonómiku no Ministru Turizmu no Ambiente, MPIE, MS, ME, MTK, SEFOPE, no Parseiru Organizasaun Sosiedade Sivíl tantu Nasionál no Internasionál sira no kolókiu ne’e hetan suporta husi UN Women Timor-Leste no ESCAP.